تحلیل مسجد جامع عباسی (مسجد شاه، مسجد امام، مسجد سلطانی)، پاورپوینت مسجد امام اصفهان، تزیینات مسجد امام اصفهان، تحلیل معماری مسجد امام اصفهان، پاورپوینت در مورد مسجد امام اصفهان، معماری مسجد امام اصفهان

مسجد شاه اصفهان که با نام ‌های مسجد سلطانی، مسجد جامع عباسی و مسجد امام اصفهان نیز شهرت دارد، مهم‌ ترین مسجد تاریخی اصفهان و یکی از مساجد میدان نقش جهان میباشد که در طی دوران صفوی ساخته شد و از بناهای مهم معماری اسلامی ایران به‌شمار می‌ رود. این بنا شاهکاری جاودان از معماری، کاشی‌ کاری و نجاری در قرن یازدهم هجری است. در این مطلب از وبسایت آبستا سازه قصد داریم تا معماری این مسجد زیبا را مورد بررسی قرار دهیم و در پایان نیز میتوانید اقدام به خرید و دانلود فایل پاورپوینت تحلیل مسجد امام اصفهان نمایید.

مطلب مرتبط :
معماری شیوه اصفهانی + پاورپوینت

مطلب مرتبط :
معماری دوره صفویه + پاورپوینت

تاریخچه مسجد امام اصفهان

مسجد امام اصفهان درقرن یازده هجری قمری و در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان بدست استاد علی اکبر اصفهانی، معمار برجسته دوره صفویه بنا گردیده است. مسجد امام در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار گرفته این مسجد در دوره ای ساخته شد که حرکت مستقلانه معماری مسجد آغاز شده بود. در این شیوه مستقل، اعتقاد به سادگی در طرح پلان، یكی از اصول به شمار میرفت که در پلان مسجد امام نیز مشهود است.مسجد شاه به منظور جهت گیری به سمت قبله با چرخشی 45 درجه از ورودی شكل گرفته است.

ساخت مسجد جامع عباسی که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد در سال 1020 ه.ق به فرمان شاه عباس اول و در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شد و به منظور تزیین میدان، در سال 1025 هجری قمری و در حالی كه هنوز مشغول پی‌ ریزی قسمت های دیگر مسجد بوده‌ اند، سر در نفیس كاشیكاری معرق آن را به اتمام رسانیده ‌اند. مسجد امام شاهكاری جاویدان از معماری و كاشیكاری و حجاری ایران در قرن یازدهم هجری است و آخرین تاریخ های ثبت شده در مسجد، سال 1077 هجری قمری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و 1078 هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان و نیز سال 1095 هجری قمری است و مشخص می کند كه اتمام تزیینات و الحاقات مسجد، در دوره‌ ی جانشینان شاه عباس اول صورت گرفته است.

كتیبه سردر مسجد به خط ثلث علیرضا عباسی و مورخ به سال 1025 حاكی از آن است كه شاه عباس این مسجد را، كه در كتیبه مسجد جامع نامیده شده، از مال خالص خود بنا كرده و ثواب آن را به روح جد اعظم خود شاه طهماسب اهداء نموده است.

بررسی بخش های مختلف مسجد امام اصفهان

حیطه بندی کلی مسجد امام

مسجد امام اصفهان از فضاهای مختلفی تشکیل شده است، که از آن میان می‌توان به فضای پیشخوان، هشتی ورودی، میانسرا، گنبدخانه اصلی، مدرسه ناصری، مدرسه سلیمانیه و شبستان زمستانی اشاره کرد. مسجد امام از مساجد چهار ایوانی است و میانسرای مسجد، تناسبات 6 پهلوی منتظم دارد.

1ورودی مسجد امام اصفهان

قوس سردر ورودی با سه ردیف کاشی‌ کاری مارپیچ با زمینه آبی قاب شده است. گلدان‌های حجاری شده مرمرین هم، از داخل قوس را احاطه کرده‌اند و با نقوش ستارگان و پیچک‌ های مرمرین آویخته، تزیینات سردر ورودی مسجد امام اصفهان را به انتها رسانده ‌اند. بالاخانه سردر با قابی از کاشی معرق آراسته شده، که نقش دو طاووس سبز رنگ را درون دو گلدان مزین قاب کرده است. اطراف آن هم قاب‌ هایی با نقوش گنجشک و گل و بته قرار دارند. در سنت‌ های ایرانی طاووس همانند ققنوس نمادی از ابدیت است.

واژه‌های الله، محمد و علی با خطوط کوفی تکمیل کننده تزیینات در سردر ورودی هستند. درب اصلی مسجد امام اصفهان پوششی از طلا و نقره دارد روی درب اصلی اشعاری دیده میشود که به خط نستعلیق به رسم درآمده‌اند و اطلاعاتی در خصوص سال ساخت بنا را می دهند.

2شبستان مسجد امام اصفهان

مسجد سلطانی اصفهان در دو سوی ایوان ‌های شمالی و جنوبی خود، دارای دو شبستان متقارن است، که در دو طرف گنبدخانه قرار گرفته ‌اند. شبستان شرقی بزرگ‌ تر از شبستان غربی اما ساده‌تر و بدون تزیینات است. اما شبستان غربی که کوچک ‌تر است، با تزییناتی از کاشی‌های هفت رنگ آراسته شده است. محراب این شبستان یکی از زیباترین محراب‌ها میان مساجد اصفهان است.

3مدارس مسجد امام اصفهان

مسجد جامع عباسی اصفهان نخستین مسجدی بوده است که در آن الگوی ترکیبی مسجد مدرسه پیاده شده است. پس از احداث این مسجد داخل مساجد ایرانی همیشه فضایی برای آموزش ساخته می‌ شد. در قسمت جنوبی و ایوان‌ های جنوبی، دو مدرسه قدیمی دیده می‌شود که یکی در بخش جنوب غربی و دیگری در جنوب شرقی مسجد امام اصفهان قرار دارد. در قسمت جنوب غربی ایوان مدرسه سلیمانی و در قسمت جنوب شرقی صحن، مدرسه ناصری به چشم می‌خورد.

بنای نخست مدرسه ناصری مربوط به زمان شاه عباس یکم است و در دوره شاه سلیمان تکمیل شده است. این مدرسه دارای دو ایوان در شمال خاوری و جنوب باختری است. در ضلع خاوری مدرسه چند اتاق برای زندگی طلاب ساخته شده است. این مدرسه چون در زمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت شد به مدرسه ناصری یا ناصریه معروف شد.

4گنبدهای مسجد امام اصفهان

مسجد امام اصفهان در زمان خود یکی از اعجاب برانگیز‌ترین بناهای ساخته شده بود. همان گونه که گفته شد، این مسجد از جمله معدود مسجد های 3 گنبدی میباشد که گنبد جنوبی آن اهمیت ویژه‌ای دارد. در قسمت شمالی مسجد ایوان وسیع و سرپوشیده‌ای قرار دارد که سراسر از کاشی ‌کاری‌ های منحصر به فردی پوشیده شده است. گنبد وسیع و مشهور مسجد امام بر این صحن قرار گرفته است.

گنبد اصلی و بسیار بزرگ مسجد امام اصفهان که دهانه ای 20 متری دارد و پوسته‌ی بیرونی آن 52 متر بلندی دارد، پیازی شکل و از بیرون و داخل کاشی‌ کاری شده ‍‌است. گنبد دو پوش میباشد، به این معنی که با در نظر گرفتن یک فضای خالی حدودا 16 متری از داخل، گنبد دیگری ساخته شده که بلندی آن 38 متر است. معمار این گنبد استاد فریدون نایینی نام دارد.

از ویژگی‌ های مهم گنبد مسجد امام اصفهان انعکاس صدا در آن است، به‌ طوری‌ که اگر در مرکز گنبد حتی زمزمه‌ای کنید صدا سراسر محیط را می ‌گیرد. اما اگر بخواهیم یکی از زیباترین ویژگی‌ های گنبد را بازگو کنیم طاووسی است که در مرکز آن قرار دارد و با چرخش نور آفتاب در طول روز و گذر از منافذ، پرهای این طاووس در طول داخلی گنبد هم جهت با نور حرکت می ‌کند.

نمای گنبدهای شرقی و غربی آجری و ساده است. اما از داخل کاشی‌کاری شده‌اند. در واقع رنگی بودن گنبد جنوبی، تاکیدی بر مکان‌یابی جهت قبله است.

5ایوان های مسجد امام اصفهان

مسجد امام اصفهان دارای چهار ایوان میباشد. ایوان جنوبی مسجد امام با دو شبستان وسیع پر آرایه مزین شده است، که نمونه‌ای کامل از هنر معماران قرون دهم و یازدهم هجری به شمار می‌روند. این ایوان که با قوس پنج و هفت تند پوشانده شده، از زیباترین ایوان‌های ایرانی به شمار می‌رود. پوشش چشمه ‌های شبستان جنوبی کلمبو است.

تزئینات مسجد امام اصفهان

1کاشی کاری

کاشی را می ‌توان مهم ‌ترین آرایه مساجد ایرانی دانست. ابعاد مسجد امام اصفهان بزرگ ‌تر از آن بود که بتوان شیوه ظریف کاشی ‌های معرق مسجد شیخ لطف ‌الله را برای تمام آن به کار گرفت. بنابراین شیوه جدیدی به کار گرفته شد که امکان کاشی ‌کاری را در بناهای معمولی و خانه ‌های مردم نیز فراهم کرد. در این شیوه کاشی‌ ها را با ابعاد کوچک می‌ سازند که با کنارهم قرار گرفتن آنها در رنگ‌ های مختلف طرح مورد نظر آشکار می ‌شود.

مطلب مرتبط :
مسجد شیخ لطف الله + پاورپوینت

این تکنیک تازه اجازه می‌ داد رنگ‌های مختلف و متعدد بدون نشت و با خطوط رنگی جداکننده، کنار هم، روی یک کاشی قرار گیرند. به این نوع از کاشی‌ هفت‌رنگ می‌ گویند. در کاشی‌های هفت رنگ مسجد امام، رنگ آبی بر تمامی رنگ ‌ها غلبه . از میان این نقش‌ ها می ‌توان به استفاده از چلیپا که یکی از نقوش ایرانی کهن است برای نخستین بار در بنای مسجد اشاره کرد. همچنین استفاده از نقش درخت، پرندگان و موجودات زنده که پیش‌ تر معمول نبود با الهام از سبک تیموری در بخش‌‌ هایی از شبستان مسجد دیده می‌ شود.

2کتیبه ها

علیرضا عباسی، خوش‌ نویس مشهور، کتیبه سردر اصلی مسجد را نوشته است. در این کتیبه می ‌توان دستور ساخت مسجد از جانب شاه عباس و از اموال شخصی وی، همچنین نام استاد علی‌اکبر اصفهانی به‌ عنوان معمار و محب‌ علی بیگ‌ الله مباشر بنا را به خط ثلث خواند. دیگر هنرمندان خوش ‌نویسی که کتیبه ‌های این بنا را نوشته‌ اند عبدالباقی تبریزی، محمد صالح اصفهانی، محمدرضا امامی و محمد غنی هستند. مسجد امام اصفهان دارای کتیبه‌ های متعدد حاوی سوره‌ های قرآن، درود بر پیامبر و خاندانش، اشعار فارسی، فرمان‌ های شاه عباس و ماده ‌تاریخ ‌های مراحل ساخت و اتمام بناست. به نظر می‌رسد کتیبه مربوط به وقف‌ نامه و موقوفات مسجد که در ضلع جنوب غربی و با عبارت بسم الله الرحمن الرحیم حک شده بر سنگ مرمر آغاز می‌ شده، پس از صفویان دزدیده شده یا از میان رفته است.

3سنگاب

سنگاب ظرفی بزرگ از سنگ یکپارچه‌ و تراش‌ خورده است. سنگاب‌ها برای جمع کردن آب باران در حیاط مساجد، امامزاده‌ ها و اماکن عمومی قرار می ‌گرفت تا افراد بتوانند برای وضو گرفتن یا آشامیدن آب از آنها استفاده کنند. داخل و بدنه سنگاب ‌ها با نقوش، اشعار و آیات قرآن آراسته می‌ شد.

در مسجد امام اصفهان 7 سنگاب از دوران صفوی وجود دارد که از سنگ یشم، مرمر و آهک ساخته شده‌ اند و روی برخی از آنها کتیبه ‌هایی حک شده است از جمله سنگاب چهل‌ ستون غربی از سنگ یشم که روی آن اشعاری در وصف حضرت علی و ماده‌ تاریخ مربوط به دوران شاه سلیمان کنده شده است. این 7 سنگاب‌ در جلوی در ورودی، چهل ‌ستون غربی و شرقی، گنبد غربی و شرقی، دالان مشرف به حیاط و انتهای مدخل ورودی اصلی مسجد قرار گرفته‌اند.