معماری مصر ، بررسی کامل معماری مصر باستان ، معماری مصر باستان ppt ، دانلود پاورپوینت معماری مصر باستان ، معماری تمدن مصر باستان ، پاورپوینت معماری مصر ، سبک معماری مصر باستان ، معماری داخلی مصر باستان ، مقاله معماری مصر

مقدمه بر هنر و معماری مصر باستان

سرزمین مصر که از کناره رود نیل تا سودان امروزی را شامل می شد، به دو منطقه شمالی و جنوبی تقسیم می گردید. طی ۱۰ هزار سال تمدن مصر باستان که در دره نیل واقع شده یکی از شاخص‌ترین تمدن‌های زمانه خود است. حتی امروزه آثار معماریی مانند مجسمهٔ ابوالهول و اهرام سه‌گانه جزو فهرست میراث فرهنگی یونسکو به‌شمار می‌آیند.

« هرویت » که از جمله مورخان بزرگ یونان میباشد، این چنین درباره ی مصری ها می گوید:

« مصری ها بیش از هر قوم دیگری به حد افراط مذهبی اند. »

توجه مردمان این سرزمین به زندگی بعد از مرگ این چنین بوده که برای دست یابی به سعادت در مرحله دوم زندگی یعنی زندگی پس از مرگ، زندگی در این دنیا را فدا می کردند. به شکلی که سکونتگاه های خود را از مصالح کم دوام می ساختند اما برای ساخت آرامگاه های پادشاهان و معابد از سنگ های سخت استفاده می کردند که به خلق آثاری بی بدیل منجر شده است.

موقیعت جغرافیایی مصر

سرزمین مصر که از کناره رود نیل تا سودان امروزی را شامل می شد و به دو منطقه شمالی و جنوبی تقسیم گردیده که ساکنین این دو منطقه با دو فرهنگ و رسوم کاملا متفاوت از یکدیگر می زیستند. در مصر جنوبی مردم به گله داری می پرداختند و مسکن آنها به صورت چادر نشینی بود، در حالیکه در مصر شمالی مردم به کشاورزی مشغول بودند و محل سکونت ثابتی داشتند.
به طور کلی میتوان هنر و معماری مصر باستان را به 3 دوره تاریخی زیر تقسیم نمود :

دوره پادشاهی کهن
دوره پادشاهی میانه
دوره پادشاهی جدید

1- دوره پادشاهی کهن

در حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح مصر سفلی و مصر علیا توسط فرعونی به نام «نارمر» با هم متحد شدند و اولین سلسله با یک سیاست واحد ترکیبی از دو فرهنگ را به مورد اجرا در آورد پس از گذشت این دوره که به تدریج معماری مصطبه آغاز شده است. این دوره از سال ۳۲۰۰ تا ۲۰۴۰ قبل از میلاد به طول انجامید.

1-1 اهرام ثلاثه مصر

اهرام ثلاثه مصر یکی از هفت عجایب باستانی جهان به شمار میرود. در میان صحرای خشک مصر، مجموعه ای از اهرام عظیم واقع شده که زمانی مقبره هایی برای فرمانروایان قدرتمند سلسله چهارم یعنی، پادشاه خوفو، پادشاه خفر و شاه منکور (حدود سال ۲۵۷۵ تا ۲۴۶۵ قبل از میلاد) بوده است.

ابوالهول یک شخصیت اسطوره ای است که به عنوان سرپرست روحی فعالیت می کند، به همین دلیل بنا به درخواست فرعون خوفر، بنای بزرگ ابوالهول در محل اهرام بزرگ ساخته شد.

2-1 هرم بزرگ جیزه (هرم خوفو)

هرم بزرگ جیزه (هرم خئوپس) قدیمی‌ترین و بزرگترین هرم از مجموعه سه‌گانه اهرام مصر میباشد. این هرم در شهر قاهره مصر واقع شده‌است و قدمت آن به حدود ۲۵۶۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد. باستان شناسان بر این باورند که در واقع این هرم به عنوان مقبره ای برای فرعون خوفو مصر و به دستور او و طی مدت ۱۰ تا ۲۰ سال ساخته شده‌ است.

معماری بیرونی و خصوصیات هرم خوفو

این هرم با ارتفاع ۱۴۶٫۵ متر تا ۳۸۰۰ سال پس از ساخت بلندترین ساخته دست انسان محسوب می‌شد.
ساخت این هرم با برداشتن سنگ از معدن، کشیدن، بلند کردن و قراردادن در محل ساخت هرم همراه بوده است.
پوشش بیرونی هرم خوفو از سنگ آهک است.( پوشش سنگ آهنک در زمان قدیم باعث بازتاب نور خورشید شده و این هرم همانند مرواریدی در بیابان‌های مصر می‌درخشیده‌است.)
بلوک‌های سنگی استفاده شده در ساخت هرم از جنس سنگ آهک تورا بوده که از معادن اطراف قاهره و رودها استخراج میشده است.
بزرگترین سنگ گرانیت استفاده شده که در اتاق پادشاه یافت شده است که وزنی معادل ۲۵ تا ۸۰ تن را دارد و از حدود ۸۰۰ کیلومتر دورتر از محل ساخت هرم حمل شده است.(با کوبیدن قلم‌های چوبی که با آب خیس شده برای برش سنگ استفاده شده است.)
در هرم بزرگ ۳ اتاق شناخته شده وجود دارد. به ترتیب بالاترین اتاق که به «اتاق پادشاه» معروف است، سپس «اتاق ملکه» و پایینی‌ترین اتاق که در سنگ بنای هرم کنده کاری شده‌است و به نظر ناتمام رها شده‌است. در مجموعه اهرام جیزه ۳ هرم کوچکتر ساخته شده که برای همسران دیگر فرعون بوده‌اند.

معماری داخلی هرم خوفو

ورودی اصلی هرم در ضلع شمالی و در ارتفاع ۱۷ متری از سطح زمین وجود دارد. در هرم بزرگ ۳ اتاق شناخته شده وجود دارد. به ترتیب بالاترین اتاق که به «اتاق پادشاه» معروف است، سپس «اتاق ملکه» و پایینی‌ترین اتاق که در سنگ بنای هرم کنده کاری شده‌است و به نظر ناتمام رها شده‌است. همچنین راهروها و دالان‌هایی با ابعاد بسیار کم که فقط برای عبور ربات‌های کوچک مناسب است کشف شده‌است. هنوز کاربرد بسیاری از این راهروها و اتاق‌ها ناشناخته باقی مانده‌است.

3-1 هرم پله ای زوسر

در دوره سلسله سوم مقابر مصری شکل هرم هایی پله دار به خود گرفت. مشهورترین این مقابر مقبره پادشاه زوسر است که روی همان تپه مستطیل شکل اجدادی و در شهر سقاره یا گورستان باستانی ممفیس ساخته شده است.

این هرم نخستین مقبره عظیم پادشاهی بود. شکل هرم مزبور ظاهرا چیزی حد واسط بین مصطبه و هرم های حقیقی بعدی در جیزه است، در واقع متشکل از چندین مصطبه است که به تدریج کوچک شده و در پایان کار، ساختمانی مشابه زیگورات های بزرگ بین النهرین شده است. اما هرم زوسر بر خلاف زیگورات ها یک مقبره میابشد نه یک معبد. ارتفاعش از بنای مردگانی که پیرامونش قرار دارند بلندتر است.

مقبره زوسر کارکردی دوگانه داشته است که عبارت اند از :

حفاظت از پادشاه مومیایی و اشیا دفن شده
مجسم ساختن قدرت مطلق و خداگونه وی به کمک حجم و صلابت خویش.

این ساختمان را با معبدهایش یک زیارتگاه درمانی می پندارند. مجموعه مهتابی های محصور و حیاط بزرگش اثر ایمحوتب یعنی نخستین هنرمندی بود که نامش در تاریخ مدون آمده است.

2- دوره پادشاهی میانه

دوره پادشاهی میانه از سال ۲۰۴۰ تا ۱۶۵۰ قبل از میلاد به طول کشید از مشخصات بارز این دوره میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

از بین رفتن اهرام، که خود نشان دهنده کاهش مرکزیت حکومت و آیین رع می‌باشد.
معماری معابد رونق گرفت و بزرگترین معابد در این دوره بنا گردید.

خصوصیات معابد دوره پادشاهی میانه

سردر و حیاط همیشه آرایش یافته به نقاشی ‌هایی است که فرعون را در حال غلبه بر دشمنان نشان می‌دهد و تزئینات سقف که بر خطوط افقی تأکید بسیار دارد. نقش سرستون‌ها از گیاهان اطراف نیل اقباس شده و گاهی ستونها به شکل مجسمه انسان بکار رفته است.
در مجسمه‌سازی این دوره جلوه‌هایی از واقع‌گرایی را می‌توان دید.
نقاشی تغذیه غزالان متعلق به این دوره‌ است که در مقبره حنوم هوتپ یافت شده‌ است.

مهمترین و بارزترین نماد های پادشاهی میانه مقابر متعدد صخره ای در بنی حسن است که یکی از آنها مقبره خنوم حوتب است که به ارتفاع ۶ متر ساخته است و سالم ترین آنها به شمار میرود. این مقابر کم کم جانشین مقابر اهرامی شدند چرا که با هزینه فراوانی که اهرام داشتند مورد دستبرد نیز وارد می شدند و همین علت ها بود که باعث کمرنگ شدن ساخت اهرام ها شد و این سبک جدید مورد استفاده واهتم شد این مقابر در مناطق دور دست و در صخره ها کنده می شده این مقبره ها که در جلویشان یک سرستون کوتاه بود و دارای بخش های دهلیز تالاشوندار و اتاقک مقدس بود .

2-1 معبد منتوحوتب

معبد منتوحتب یکی از بناهایی میباشد که از دوران پادشاهی میانه(۲۰۵۶ق. م) بر جای مانده است، معبد و مقبره منتوحتب در دیرالبحری میباشد. این مجموعه در دامنه کوه جاسازی شده و ترکیب موفقی و هیجان انگیزی را با معماری و طبیعت به وجود آورده است. سطوح تراس‌ها با راهروهایی ستون دار جانبی به وسیله معبری شیب دار به یکدیگر متصل می‌شوند. در وسط تراس بالایی، هرم کوچک سنگی به عنوان نشانی از مقبره قراردارد. محل دفن فرعون در خارج از مجموعه در میانه کوه جای داده شده بود. این معبد ترکیبی عظمت اهرام دوره پیشین و تالارهای ستون دار چند طبقه میباشد.

3- دوره پادشاهی جدید

این دوره از سال ۱۵۵۰ تا۱۰۷۰ قبل از میلاد به طول انجامید از بناهای عظیم این دوره، معبد سنگی رامسس دوم (آخرین فرعون بزرگ مصر) است که دارای چهار پیکره عظیم نشسته در نمای ورودی خود است. راهروی ورودی این معبد در هر دو سو ستونهایی به صورت پیکره ایستاده رامسس دوم قرار داشت که بعدها الگویی برای ستونهای یونانی می‌شود. در دوره پادشاهی جدید پادشاهان آرامگاه ها را از دل تخته سنگ ها می تراشند و راه رسیدن به آن ها دالان های درازی است که 1500 متر طول دارد و مقبره را تا دامنه کوه می رساند. راه های ورود به این اتاقک های تدفین را با دقت تمام پنهان و گم می کردند. معابد مردگان هم با فاصله معینی از این مقبره ها در امتداد سواحل رودخانه برپا می شدند. معبدهایی که پادشاه در آن خدای حامی خویش را پرستش می نمود، بعدها به عنوان نمازخانه مردگان نیز مورد استفاده قرار می گرفت.

خصوصیات دوره پادشاهی جدید

در این دوره به دلیل تعداد زیاد پیکره‌ها به ظرافت کاری کمتر توجه شده‌است.

3-1 معبد ابوسمبل

ابو سمبل، معبدی است که توسط رامسس دوم میان سال‌های ۱۲۷۹–۱۲۱۳ پیش از میلاد در روستای نوبه در جنوب مصر ساخته شد. این معبد در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است. بعد از پیروزی در نبرد قادش، رامسس دوم (1213-1279 پیش از میلاد) آرزو داشت تا کاری بزرگی انجام بدهد و دشنمان و مردم تحت فرمانش را تحت تاثیر قرار دهد. او دستورساخت یک بنای کاملاً منحصر بفرد را به مهندسین مصری داد. با این کار او هم نمادی برای سلطنت خود ساخت و هم آوازه ی ثروت وقدرت خود را در سرتاسر اراضی تحت فرمانش گسترش داد. نوبه یا نوبی(منطقه ای میان مصر و سودان – حبشه کنونی) که سرزمینی احاطه شده توسط بیابان بود برای ساخت این معبد انتخاب شد.

فرعون و اعضای خانواده اش در نمای بیرونی معبد ابوسیمبل در انتهای معبد چهار مجسمه عظیم به ارتفاع ۲۰ متر از خدایان مصریان که عبارتند از : پتا (خالق خدایان و انسان ها) ، آمون ( خدای باروری و زندگی) ، هوراختی (خدای خورشید) و رامسس دوم (فرعون آن زمان) قرار دارد. هوراختی درست در بالای فرورفتگی سر در ورودی قرار دارد. یکی از ویژگی‌های این معبد، چگونگی ساماندن جهت قرارگرفتن آن است که باعث شده دو بار در سال، در ۲۲ فوریه و 20 اکتبر، پرتوهای خورشید دقیقاً به داخلی ‌ترین مکان مقدس معبد بتابند و مجسمه ی سه خدای نشسته در آن مکان را کاملاً درخشان و روشن کند؛ پتا که در سمت راست قرار دارد در سایه قرار می ماند. بر روی دیوار یکی از سالن های داخلی این معبد چگونگی پیروزی در جنگ قادش بر روی دیوار ها کشیده شده اند. جالب اینجاست که این تاریخ ها به تولد و روز تاجگذاری فرعون یعنی رامسس دوم مربوط می شوند. در شرق و غرب این معبد دو عبادتگاه وجود دارد، یکی در اختیار عموم قرارمی گرفت اما دیگری مخصوص به توت خدای عقل و دانش بود.

3-2 (معبد اقصر)معبد آمون موت خونسو در القصر

معبد اقصر (معبد آمون موت خونسو) نام معبد و نیایش‌گاهی باستانی در کشور مصر است که در کرانه شرقی رود نیل و در وسط شهر تاریخی اقصر واقع شده است. این معبد توسط دو تن از مشهورترین فراعنه مصر به نام‌های آمنهوتپ سوم و رامسس بزرگ برای آمون (خدای خدایان) ساخته شده بود. قدمت تاریخی این معبد به بیش از ۴۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد.

نمای بیرونی بنا شکل گرفته از دو دیوار جسیم با برهای اریب که در دو طرف دروازه قرار گرفته است میباشد. این همان واحد ساختمانی است که سردر یا مدخل نیز نامیده می شود و به حیاط متصل می گردد. حیاط آن ذوزنقه شکل است و در ارتباط با معبد دیگر بوده، تا آن را هم جهت رودخانه نیل قرار دهد. از آنجا وارد تالار ستون دار دیگری می شویم ه ما را به حیاط دوم هدایت می کند. در انتهای حیاط دوم تالار ستون دار دیگری قرار دارد که پس از عبور از آن به بنای معبد می رسیم و آن عبارت است از یک رشته تالارها و نمازخانه ها که متقارن روی یکدیگر واقع شده و چون سرایی ستبر قدس الاقداس را که اتاقی است مربع با چهار ستون در چهارگوشه اش در پناه خود جای می دهد. مجموعه این حیاط ها، راهروها و بنای معبد درون دیوارهای حصین محصور بوده است تا راه ورود را به دنیای بیرون سد کرده باشد. ستون های هرمی شکل این معبد از معادن شمال شرقی قاهره بریده شده و به شهر طیوه در فاصله 200 کیلومتری انتقال داده شده است.