تخت جمشید، معماری تخت جمشید، تحلیل تخت جمشید، پاورپوینت تخت جمشید، کاخ های تخت جمشید، پاورپوینت معماری تخت جمشید

تخت جمشید یا پارسه نام پایتخت تشریفاتی پادشاهان دوره هخامنشی بوده است و معماری متفاوت و گسترده آن، تاریخچه غنی ایران و البته توانایی بسیار بالای مهندسان ایرانی را به رخ می کشد. در این شهر باستانی کاخی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده ‌است و به مدت حدود 200 سال آباد بوده ‌است.

مطلب مرتبط :
بررسی معماری هخامنشیان

موقعیت بنا

استان فارس، 10 کیلومتری شمال شهر مرودشت و در 57 کیلومتری شیراز

تاریخچه بنا

ساخت و ساز

تخت جمشید در حدوده 25 سده پیش و در زمان داریوش بزرگ بر روی صفّه یا سکوی سنگی که ارتفاع آن بین 8 تا 18 متر بالاتر از سطح جلگه مرودشت (مکانی که قبل از آن، هیچ بنایی در آن جا ساخته نشده بود) با وسعت 125 هزار متر مربع ساخته گردیده است. و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت. بر اساس خشت ‌نوشته ‌های کشف شده در تخت جمشید در ساخت این بنای با شکوه معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی ‌شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده می‌ کردند. ساخت این مجموعه بزرگ و زیبا بنا به روایتی 120 سال به طول انجامید.

تخریب

مجموعه کاخ‌ های تخت جمشید، در سال (330 پیش از میلاد) به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناهای آن به صورت ویرانه درآمد. از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه، بنای مدخل اصلی تخت جمشید است که به کاخ آپادانا معروف است.

وضعیت کنونی

در دوره نو و با بازگشت و پیدایش حس میهن ‌پرستی در میان ایرانیان و ارج ‌گذاری به گذشتگان این سرزمین، تخت جمشید اعتبار بسیاری یافت. در زمان حکمرانی دودمان پهلوی به این بنا توجه فراوانی شد و محمد رضا شاه پهلوی جشن ‌های دو هزار و پانصد سال شاهنشاهی ایران را در این سازه کهن برگزار کرد.
با آغاز رویداد انقلاب اسلامی و مدتی پس از آن این سازه را یادگار شاهان خواندند و بسیار مورد بی‌ مهری قرار دادند. از جمله صادق خلخالی اولین حاکم شرع دادگاه‌ های انقلاب برای تخریب آن عازم شد، اما با مقاومت مردم و پرسنل تخت جمشید ناکام ماند.
سد سیوند در 95 کیلومتری شمال شیراز، 50 کیلومتری شهر باستانی تخت جمشید و حدود 10 کیلومتری پاسارگاد بر روی رودخانه سیوند ساخته شده‌ است. آب ‌گیری این سد پیامد های ناگواری را برای میراث فرهنگی و طبیعی منطقه دشت پاسارگاد و تنگه بلاغی به همراه خواهد داشت.

معماری هخامنشیان

معماری هخامنشی در خود عناصر بسیاری، از دیگر سرزمین ها را پرورانده است. انطباق این اجزا با یکدیگر و تغییر آ نها بر اثر بهره برداری در شرایط جغرافیایی و بومی پارسیان خود بی شک هنر این مردم محسوب می شوند. آنان بناهای خود را بر روی صفه های بزرگ ساختند و سقف این سازه ها را با ستون های بلند بالا بردند. از اجزای مختلف به کار رفته در ساختمان های هخامنشی می توان به صفه سازی در زیر بنا، ساخت آپادانا ها، ستون های عظیم،برج های گوشه ای، دروازه یادمانی، معماری پیکره ای، مصالح و تزیین ها اشاره كرد.

معماری پیکره ای (پیکره شیر در تخت جمشید)

بنا های تخت جمشید

آرامگاه اردشیر سوم
بارو ها
خزانه شاهی
کاخ ملکه و موزه
کاخ د
کاخ هدیش
کاخ ه
کاخ تچر
کاخ ج
کاخ سه در
کاخ صد ستون
آپادانا
پادگان 32 ستون
دروازه ناتمام
خیابان سپاهیان
دروازه کشورها
پلکان ورودی تخت جمشید

پلکان ورودی

ورود سکو، دو پلکان است که روبروی یکدیگر و در بخش شمال غربی مجموعه قرار دارند. این پلکان‌ها از هر طرف 111 پله پهن و کوتاه (به ارتفاع 10 سانتیمتر) دارند. بر خلاف عقیده بسیاری از مورخین که مدعی بودند ارتفاع کم پله‌ ها به خاطر این بوده که اسب ‌ها نیز بتوانند از پله ‌ها بالا بروند، پله‌ ها را کوتاه تر از معمول ساخته ‌اند تا راحتی و ابهت میهمانان (که تصاویرشان با لباس‌ های فاخر و بلند بر دیوارهای تخت جمشید نقش بسته) هنگام بالا رفتن حفظ شود.

دروازه ملل

کاخ دروازه کشورها، کاخ دالان انتظار یا کاخ خشایارشا، از کاخ‌ های تخت جمشید بوده که در کنار پلکان ورودی و در شمال غربی این ارگ پادشاهی جای گرفته‌ است. داده ‌های امروزی درباره نام این کاخ از روی سنگ نبشته ‌های بالای این کاخ گرفته شده ‌است. ارتفاع این بنا 10 متر است. این بنا یک ورودی اصلی و دو خروجی داشته ‌است که امروزه بقایای دروازه ‌های آن برجاست.

کاخ آپادانا

کاخ آپادانا یا کاخ بار از قدیمی ‌ترین کاخ‌های تخت جمشید است. این کاخ که به فرمان داریوش بزرگ بنا و در زمان خشایار شاه تکمیل شده‌ است، برای برگزاری جشن‌ های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشور های وابسته به حضور پادشاه استفاده می ‌شده ‌است.

کاخ تچر

تچر یا تچرا به معنای خانه زمستانی است. این کاخ نیز به فرمان داریوش کبیر بنا شده و کاخ اختصاصی وی بوده ‌است. روی کتیبه ‌ای آمده: «من داریوش این تچر را ساختم.» همچنین از این کاخ به عنوان موزه خط نیز یاد می‌شود. به علت آنکه از زمان هخامنشی تا دوران قاجار می‌توان کتیبه ‌های گوناگونی از زبان پارسی را در این کاخ دید. کاخ روی صفه‌ ای به بلندی 2.4 متر ساخته شده ‌است. مساحت کاخ 29 در 40 متر و اتاق مرکزی آن مربعی به ضلع پانزده متر است. دوازده ستون در آن به کار رفته بوده ‌است. چارچوب درها با نقش برجسته ‌هایی تزیین شده ‌است که پادشاه و دو ملازمش را به تصویر می‌کشد که یکی سایه بان و دیگری شال حمل می ‌کند.

کاخ هدیش

کاخ هدیش یا کاخ ویژه خشایارشا در شرق کاخ ه در کوشک شاهی تخت‌ جمشید جای دارد. به گواهی سنگ نبشته‌ های کاخ هدیش، این سازه به دستور خشایارشا و برای خود و یکی از همسرانش هدیش نام (هدسه) ساخته شده‌ است. کاخ هدیش بر سینه سنگ و در جنوب سکو ساخته شده و پایه آن در برابر تراز دشت نزدیک به 18 متر بلندتر است. راستای کاخ، غربی–شرقی بوده و گستره آن نزدیک به 2550 متر مربع (40 در 55) متر است.

کاخ شورا

به این مکان کاخ شورا یا تالار مرکزی می ‌گویند. احتمالاً شاه در اینجا با بزرگان به بحث و مشورت می ‌پرداخته ‌است. با توجه به نقوش حجاری شده، از یکی از دروازه ‌ها شاه وارد می‌شده و از دو دروازه دیگر خارج می ‌شده ‌است. به این دلیل به این‌جا کاخ شورا می‌گویند که در اینجا دو سرستون انسان وجود داشته که جاهای دیگری نیست و سر انسان سمبل تفکر است.

کاخ صد ستون

کاخ صد ستون دومین کاخ وسیع تخت جمشید است که در شرق حیاط کاخ آپادانا قرار دارد. تالار مرکزی 100 ستون (10 در 10) با ارتفاع هر کدام 14 متر داشته ‌است و از این روی به اسم صد ستون مشهور است. از همه سر ستون‌ های تالار تنها دو عدد باقی مانده بود که آن‌ ها را در دهه 1930 میلادی به شیکاگو برده ‌اند.سازنده این بنا خشایارشا هخامنشی می‌باشد و اردشیر یکم آن را تمام کرد. این موضوع در سنگ نوشته ‌ای در گوشه جنوب شرقی تالار ثبت شده‌ است.

کاخ ه یا H

کاخ ه یا H به کاخ اردشیر یکم نیز مشهور است که در جنوب ‌غربی تخت‌ گاه و در غرب کاخ هدیش قرار گرفته ‌است. پلکان منقوشی که از دو جانب به این کاخ راهبر است، اکنون حالتی نیمه ویران دارد. پلکان اصلی به گواهی قطعه مکتوبی که از آن به جای مانده، به بنایی تعلق دارد که خشایارشا آغاز و اردشیر یکم آن را تمام کرده ‌است. لبه غربی و جنوبی بنای اصلی دارای کنگره ‌ای بوده که حالت شاخ و سر گاو نری را داشته ‌است.

کاخ سه در

کاخ سه‌ در (تالار رایزنی، دروازه شاهان، سه دروازه، سه دری یا کاخ میانی) در میانه کوشک شاهی تخت ‌جمشید جای دارد. این کاخ با سه درگاه و چند راهرو به کاخ ‌های دیگر راه می ‌یابد و از این رو آن را کاخ میانی یا سه دری نیز می‌خوانند. چون بر پلکان‌ های این کاخ، بزرگزادگان پارسی را نقش کرده‌اند که به گونه ای دوستانه و خودمانی، برای دیدار فرمانروا می ‌روند و نیز از روی گونه کاربری و جایگاه کاخ، گاهی آن را تالار رایزنی (انجمن) نیز نامیده‌ اند. پیشتر ساخت این کاخ را به داریوش بزرگ وابسته می‌دانستند، با این همه نشانه هایی در درست است که پایان آن به فرمان اردشیر یکم انجام گرفته است.

کاخ ملکه و موزه

این کاخ توسط خشایارشا ساخته شده ‌است و به نسبت سایر بناها در ارتفاع پایین ‌تری قرار گرفته ‌است. بخشی از این کاخ در سال 1931 توسط شرق ‌شناس مشهور، ارنست امیل هرتزفلد، خاکبرداری و از نو تجدید بنا شد و امروزه به عنوان موزه و اداره مرکزی تأسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته ‌است. بنای موزه هخامنشی در تخت جمشید کهن‌ ترین بنای ایران است که مرمت شد و به موزه اختصاص یافته ‌است. این ساختمان یکی از مجموعه کاخ ‌های تخت جمشید است.

خزانه

این مجموعه مشتمل بر یک تالار 99 ستونی، یک تالار صد ستونی، تعدادی سالن، اتاق و دو حیاط خلوت است. مجموعه ساختمان ‌های خزانه توسط حصاری ضخیم و خیابانی پهن از مابقی قسمت ‌ها جدا می‌شده ‌است. خزانه به فرمان داریوش بزرگ بنا شد و خشایارشا در آن اصلاحاتی به عمل آورده ‌است. اکثر ظروف، مجسمه ‌ها و به خصوص هشت لوح سنگی معروف خشایارشا از این محل به دست آمده ‌است. در حفاری‌های علمی گذشته در این محل نیز تعداد زیادی الواح گلی به خط میخی و زبان عیلامی مربوط به دستمزد کارگران به دست آمده ‌است.